(Trans)literate art Editorial

A fragile shelter

Ruth Loos, Ahilan Ratnamohan

Voor de ene is taal een privilege, voor de andere staat taal gelijk met uitsluiting. Voor de ene is een tweede (of een derde of een vierde) taal een zelfgekozen evidentie, voor de andere een noodgedwongen pad zonder keuzevrijheid rond welke taal of welk schrift. Terwijl de ene persoon vrij kan wortelen en ontwortelen in nieuwe en oude talen, kan de andere alleen aan repressie denken. De ene persoon spreekt meertalig en wordt gewaardeerd, de andere spreekt meertalig en wordt geproblematiseerd. De ene persoon vindt haar/zijn/hun taal en schrift met één muisklik, de andere moet strijden om taal en schrift überhaupt aanwezig te zien. Waar de ene taalgebruiker tal van fouten mag maken, wordt de andere steevast op fouten (af)gewezen. Voor de ene persoon is taal zonder zorgen, voor de andere is taal ongemak, vertwijfeling, schaamte en frustratie. Waar voor de ene persoon taal een hoopvolle wereld opent, ontneemt taal voor de andere het zicht op een horizon en toekomst. Voor de ene persoon betekent vertalen/vertaling een uitbreiding, daar waar het een andere persoon gekrompen achterlaat. Terwijl de ene taal vol stereotypen en standaardiseringen zit, lijkt een andere taal de traagheid en bedachtzaamheid te verkiezen. De ene taal (of schrift) heeft een verzekerde status, een andere taal (of schrift) wordt met vijandigheid bejegend. Er is taal die verenigt, evengoed is taal de plek waar vervreemding en grenzen tastbaar worden en macht zich manifesteert. Er is taal die je reduceert, er is taal die jou niet vastpint op slechts één identiteit. Er is noodgedwongen code-switchen en talig assimileren, er is code-switchen als een assertieve, speelse, kritische, bevrijdende act. Er is taal die zegt neutraal te zijn, er is taal die toegeeft gekleurd te zijn. Er is taal die uitsluit en kennis negeert, er is taal die graag zou insluiten maar er niet of te weinig in slaagt. Er is taal die zegt dat je altijd een vreemde zal blijven, gelukkig slaagt taal er soms ook in je echt welkom te h/weten.

In dit nieuw geopende dossier rond 'de kunst van (ver)talen' verzamelen we een aantal gezichten van taal, schrift en meertaligheid. Kunstenaars, onderwijskundigen, native speakers/readers, tweede, derde of vierde taalgebruikers, … brengen hun ervaringen samen. Dit gebeurt afwisselend via een persoonlijk perspectief dat vertelt over specifieke ervaringen, experimenten en omgang met talen en schriften, of vanuit een meer afstandelijke positie. Beide posities vertellen over specifieke mechanismen inherent aan taal, een taal leren, meertalig zijn, ‘meerschriftig’ zijn; en schetsen de problematiek van vertalen en transliteratie. Ze onderzoeken de impact van taal in de wereld, binnen de kunsten en het kunstonderwijs. Ze experimenteren met de complexe meertalige realiteit waarin we ons bevinden als internationaal gezelschap dat al te vaak eentaligheid heeft moeten bekennen. Ze kaarten structurele ongelijkheden aan die met taal komen en vaak over het hoofd worden gezien.

Radicaal is dit nummer echter niet. FORUM+ is geworteld in Nederlandstalig gebied, maar als tijdschrift voor onderzoek steeds meer georiënteerd op (de dominantie van) het Engels. Deze twee talen blijven de ‘default’ talen, waarmee ook het Latijnse schrift als ‘bias’ expliciet wordt. De hiërarchische status van één of slechts enkele talen en de hegemonie van één schriftsysteem is iets waar verschillende artikels aan raken, elk op een eigen manier. Hier en daar breken andere schriftsystemen door het Latijn heen. Het blijkt meteen ook een uitdaging voor de vormgeving en legt specifieke wanverhoudingen bloot.

We zijn blij en dankbaar voor het engagement dat spreekt uit de bijdragen en zetten het gesprek graag voort in de volgende bijdragen binnen dit dossier.

+++

Ruth Loos en Ahilan Ratnamohan

Gastredacteurs FORUM+ voor het dossier ‘de kunst van (ver)talen’

De toepasselijke titel 'Een fragiele beschutting' ontlenen we van de laatste bijdrage door Enrica Camporesi, die op haar beurt verwijst naar Italiaans schrijfster Nilanjana Sudeshna 'Jhumpa' Lahiri. Met deze talige herhaling omarmen we het gehele winternummer.